Archiwum miesiąca:maj 2014

W obronie pracy

„W okresie styczeń – listopad 2012 r. liczba pracodawców niewypłacających pensji wzrosła z 67,2 tys. do 101,3 tys. (521 proc.), a kwota niewypłaconych świadczeń – ze 132,2 mln do 208,5 mln zł„ – alarmuje Państwowa Inspekcja Pracy. Z praktyki życiowej wynika jednak, że większość przypadków nie wypłacania wynagrodzeń nie zostaje zgłaszana do inspekcji pracy. Mamy zatem do czynienia ze zjawiskiem na skalę masową, nagminnym. Prawo stanowi, że za usprawiedliwiające nieterminowe wypłacenie wynagrodzeń mogą zostać uznane jedynie sytuacje losowe, w których do opóźnienia w wypłacie doszło bez udziału pracodawcy, jak na przykład wskutek awarii systemu bankowego, uniemożliwiającej podjęcie gotówki, czy dokonanie przelewów albo zdarzeń o charakterze klęski żywiołowej, w wyniku których nie jest możliwe zasilenie kasy w danym dniu. Nie mogą więc usprawiedliwiać opóźnień w wypłacie takie okoliczności jak zła kondycja finansowa pracodawcy i brak środków na wypłaty, choćby nawet pracodawca nie był za nie bezpośrednio odpowiedzialny. Uznaje się bowiem, że pracodawca zatrudniając pracowników ponosi określone ryzyko, a zatem powinien być przygotowany na zdarzenia, do których należy przykładowo drastyczne obniżenie poziomu sprzedaży, a które są normalnym elementem działalności gospodarczej. Pracodawca natomiast nie może przenosić tego ryzyka na pracowników.
Inspektor pracy może takiego niesumiennego pracodawcę ukarać grzywną do 2 000 zł, a jeżeli sprawa trafi do sądu, grzywna może wynieść do 32 0000 zł. Nie wypłacanie wynagrodzeń stanowi też wykroczenie i teoretycznie nie wywiązanie się z grzywien może takiego nieuczciwego płatnika zaprowadzić do więzienia. W praktyce jednak przypadki takie nie są znane. I jeżeli nawet zdarzy się takie orzeczenie to są to zwykle kilkumiesięczne wyroki w zawieszeniu.
W budownictwie nagminne są przypadki, kiedy ludzie pracują całymi miesiącami za symboliczne zasiłki na przeżycie, a kiedy dochodzi do ostatecznego rozliczenia, są zmuszeni odejść z niczym. Jeszcze częstsze jest zaniżanie wynagrodzenia. Nieuczciwe rozliczanie czasu pracy, itp.
Trzeba więc zadać sobie pytanie czy praktyka napychania sobie kieszeni kosztem pracowników nie powinna być uznana za przestępstwo i surowiej karana. Mamy tu bowiem do czynienia z zaborem wartości majątkowej jaką jest praca. Czyn ten jest bardzo zbliżony do zdefiniowanego w art. 286 kodeksu karnego „oszustwa”: „Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.”
Gdybyśmy do tego przepisu zamiast słowa „mienie” wstawili słowo „praca”, mielibyśmy sytuację charakterystyczną dla stosunków na rynku pracy, gdzie nadpodaż siły roboczej, bezrobocie czyni pracowników łatwym łupem dla nieuczciwych przedsiębiorców. W istocie często zdarza się, że kiedy pracownik podejmuje pracę uzyskuje nieprawdziwe zapewnienie, iż będzie ona wynagrodzona zgodnie z umową, czyli zostaje wprowadzony w błąd. Niewątpliwie owo oszustwo ma na celu osiągniecie korzyści majątkowej, gdyż rezultaty tej nie opłaconej pracy pracodawca sprzedaje. Istotą stosunku pracy jest osiąganie korzyści wynikającej z różnicy między wartością pracy, a wynagrodzeniem. Tu jednak ta różnica równa się wartości całkowitej wykonanej pracy.
Trudno zrozumieć dlaczego przestępstwo przeciwko ”mieniu” jest surowo karane, a przeciwko „pracy” praktycznie karane nie jest. Ryzyko bowiem zapłacenia grzywny jest stosunkowo znikome, a grzywna, którą nakłada inspektor pracy (2000 zł) jest zupełnie symboliczna, gdyż stanowi zaledwie połowę przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Wreszcie uczynienie z rozmyślnego nie płacenia ludziom za ich pracę przestępstwa jest uzasadnioną również potrzebą szczególnego napiętnowania takich praktyk, jako szczególnie szkodliwych z punktu widzenia zasad współżycia społecznego i naruszających zapisaną w artykule 2 Konstytucji RP zasadę „sprawiedliwości społecznej”.
Ktoś, kto dziś nazwałby publicznie złodziejem pracodawcę, który nie płaci pensji odpowiadałby za naruszenie dóbr osobistych. Tymczasem w powszechnym odbiorze społecznym jest to nic innego jak kradzież, czy wyłudzenie czyjejś pracy. W dodatku konsekwencje są często dotkliwsze niż zwykła kradzież, bo okrada się ludzi z podstawowego źródła utrzymania rodziny.
Ktoś zauważy i słusznie, że są sytuacje, w których zwlekanie z płaceniem za pracę, obniżanie należnej zapłaty, czy w ogóle brak wypłaty wynika z obiektywnych trudności firmy. I te okoliczności sąd powinien wymierzając karę lub powstrzymując się od skazania brać pod uwagę. Jednak w bardzo dużej części takich przypadków oszustwo jest z góry zamierzone. Wielu inwestorów zaniża koszty pracy stając np. do przetargu, gdyż z góry planuje „oszczędzanie” na wynagrodzeniach. Karać należy też tych pracodawców, którzy pomimo nie wypłacania wynagrodzeń jednym pracownikom, zatrudniają następnych.
O rozpaczliwej sytuacji pracowników świadczą przypadki, kiedy jedna nie opłacona brygada schodzi z budowy, a druga na nią wchodzi, mimo że odchodzący ostrzegają, iż firma nie płaci.
O tym, że nasz system pracę traktuje gorzej niż inne wartości majątkowe, świadczy fakt, iż istnieje przepis pozwalający wynajmującemu zatrzymać rzeczy najemcy jako zastaw za nie zapłacony czynsz. Tymczasem pracownik, który w charakterze zastawu za nie wypłacone wynagrodzenie weźmie jakiś sprzęt, trafia do więzienia za kradzież.
Praca jest źródłem wszelkiej wartości. Pisał o tym jeszcze przed Marksem, ojciec ekonomii klasycznej, Adam Smith. Dlatego ochrona pracy ma zasadnicze znaczenie dla spójności, pewności i sprawiedliwości każdego systemu prawnego. Penalizacja nie płacenia za pracę ma nie tylko chronić pracowników przed skutkami tej praktyki, ale także piętnować osoby, które nadużywają swej dominującej pozycji na rynku pracy wobec słabszych, którzy posiadają niewiele poza swoją pracą na sprzedaż. Papież Jan Paweł II w swej słynnej encyklice Laborem exercens napisał: „sprawiedliwość ustroju społeczno-ekonomicznego, a w każdym razie jego sprawiedliwe funkcjonowanie, zasługuje ostatecznie na osąd wedle tego, czy praca ludzka jest w tym ustroju prawidłowo wynagradzana.”
W tej sprawie wypada się zgodzić zarówno z Karolem Marksem, Adamem Smithem jak i Karolem Wojtyłą.

Źródło
Opublikowano: 2014-05-09 06:31:44