Archiwum miesiąca:luty 2016

Marcelina Zawisza:

Przyznam się do czegoś: kiedy usłyszałem, że ponoć jest potwierdzenie, że Lech Wałęsa był TW „Bolkiem”, przez chwilę poczułem miły przypływ wrednej satysfakcji. A potem kopnąłem się w tyłek, bo to nie tylko niekonstruktywne, ale jest przejawem pewnej polskiej choroby – tak samo zresztą, jak odwrotna reakcja, czyli odruchowa negacja.

Fakt, zawsze nie znosiłem byłego prezydenta. Mam do tego powody tak racjonalne jak i nieracjonalne: mam negatywny stosunek do przebiegu transformacji, który Wałęsa firmował swoją osobą, odrzuca mnie jego skrajny narcyzm, radosna ignorancja i paskudne publiczne wypowiedzi o związkowcach czy osobach LGBT. Z drugiej strony, ta niechęć jest na na pewno częściowo wyniesiona z „solidarnościowego domu” – moi rodzice utożsamiali się jeszcze do lat 90-tych ze środowiskiem Andrzeja Gwiazdy, więc w tej wersji legendy „S”, na której się wychowałem, Wałęsa był postacią negatywną, a jego przeszłość jako TW była uznawana za bardziej prawdopodobną niż mniej. Dla mnie to z oczywistych przyczyn pokoleniowych kwestia mało istotna. Jednak widzę, jak wielu ludzi, którzy wtedy poświęcili czas i zdrowie Solidarności wierzy, że ostateczne potwierdzenie lub obalenie tej tezy może unieważnić lub uświęcić ich racje, i nie mogę się temu nadziwić. Tyle lat pracy, sporów i konspiracji, i wartość tego zależy od jednej teczki?

Od dzieciństwa mam nieprzyjemność obserwować, jak jedna strona krzyczy, że Wałęsa na pewno był TW, nie mają na to dowodów, ale wiedzą, i dlatego to oni powinni rządzić – a druga, że to absolutnie niemożliwe, że ten facet stojący obok orła z waty jest skarbem narodowym, a wnikanie w jego teczki jest jak podcieranie się „Hołdem pruskim” Matejki. Wciąż jakby to była sprawa największej wagi państwowej. Tymczasem sam zainteresowany od dwudziestu lat nie jest aktywnym politykiem. Odwiedza Polonię, jakieś gale okolicznościowe, tu i tam strzeli obciachowe zdjęcie, raz na jakiś czasy w mediach powie, że Kaczyński jest niski, a pedały coś tam i media przypominają sobie, że anachroniczne postaci lepiej wypadają na starych zdjęciach. Te wszystkie bójki i pyskówki o to, czy donosił, mają niewiele wspólnego z pewnym wąsaczem, który we współczesnym polskim życiu politycznym nie ma żadnego znaczenia.

Co więcej, żadne dowody nie zmienią niczyjego zdania, bo przecież nie chodzi o żadne wydarzenia z lat 1970-1976, tylko o współczesność. Mam wrażenie, że do jednego emerytowanego elektryka przyklejono zupełnie nieodpowiedni ciężar historyczny, robiąc z niego symbol całej genezy III RP. To powoduje, że inteligentni ludzie masowo okaleczają sobie rozum, wywodząc swoje przekonania o faktach ze swoich przekonań o wartościach. Wnioskowanie wygląda tak: jeśli kompromis z komunistami, plan Balcerowicza i gruba kreska były mniej więcej właściwym kursem, to trzeba wierzyć, że Wałęsa nie donosił. A jeśli Okrągły Stół był zdradą, lustracja była potrzebna, a prywatyzacja była złodziejska, to znaczy, że był TW „Bolkiem”. Te zestawy przekonań występują niemal wyłącznie w komplecie, choć nie istnieje pomiędzy nimi żadne powiązanie logiczne.

Prawda jest taka, że teczki Wałęsy mają znaczenie dla historyków, a zajmowanie stanowiska w tej sprawie przez polityków jest groteskowe. I to nie tylko dlatego, że zadaniem polityków nie jest badanie wiarygodności archiwów i dochodzenie do prawdy. Przecież zdajemy sobie sprawę, że mit o tym, że „Wałęsa obalił komunę” jest ewidentnie nieprawdziwy, a za całą złożoną historią lat 80-tych i 90-tych nie stoi jeden człowiek. Nawet jeśli był faktycznie donosicielem i agentem, to nie oznacza, że jego ówcześni przeciwnicy mają większą legitymizację do rządzenia Polską w 2016. I nie unieważnia to automatycznie całego dorobku środowisk liberalnych, które wówczas kładły fundamenty III RP i miały znacznie większy wpływ niż sam Wałęsa. Te środowiska i ich spadkobiercy mogliby bronić ówczesnych decyzji bez histerycznych gestów „je suis Bolek” – a ja mogę uznawać ten dorobek za kiks, a te decyzje za katastrofalne, i naprawdę nie muszę mieć na to kwitu z IPN. Wałęsa mógł być czysty jak łza, a wszyscy działać w krystalicznie dobrej woli. Z tego wszak nie wynika, że transformacja została przeprowadzona mądrze i sprawiedliwie.

Niestety, tak przerzucać się symbolami jest łatwiej, jak w małżeństwie, które kłóci się o brudne ciuchy na ziemi, bo ma do siebie żal o problemy finansowe. Jasne, lepiej byłoby przemyśleć III RP na podstawie tego, co wiemy na pewno, przyjrzeć się trudnym czasom wczesnych lat 90-tych, prześledzić to, jak ówczesna polityka wciąż oddziałuje na dzisiejsze społeczeństwo, i zastanowić się jak możemy naprawić błędy transformacji bez wehikułu czasu. Ale to trudne. Przybranie barw plemiennych i podzielenie się według wiary lub niewiary w dokumenty jest znacznie prostsze i ma tę przewagę, że nie zostawia miejsca na dyskusję.

Źródło
Opublikowano: 2016-02-21 15:20:23