17 września 1847 w powiecie radomyślańskim na Kijowszczyźnie urodziła się Filipina Płaskowicka, polska socjalistka, nauczycielka i działaczka społeczna.
Wychowywała się na wsi pod opieką krewnych matki. Uczęszczała do gimnazjum w Kijowie, ale musiała przerwać naukę ze względu na brak środków materialnych. Wróciła w rodzinne strony i przez następne lata pracowała jako prywatna nauczycielka w okolicznych majątkach. Po pracy, za darmo uczyła też dzieci służby, pracowników folwarków i organizowała kółka samokształceniowe dla starszej młodzieży.
W czerwcu 1874 została zatrudniona jako nauczycielka w Krzywcu w posiadłości Seweryna Waryńskiego, jako nauczycielka trójki jego młodszych dzieci. Przebywając w majątku Płaskowicka poznała też najstarszego syna Seweryna, Ludwika, wówczas już studenta w Petersburskim Instytucie Technologicznym i zadeklarowanego socjalistę. Znajomość miała wielki wpływ na ich dalsze życie.
Dwa lata później Płaskowicka wyjechała do Warszawy, skąd po zdaniu egzaminów nauczycielskich, została skierowana do wsi Janisławice w powiecie skierniewickim. Miejscową szkołę musiała organizować praktycznie od zera, uczyła też wszystkich przedmiotów. Mimo carskiego zakazu prowadziła nauczanie w języku polskim. Działalność edukacyjna Płaskowickiej nie ograniczała się do dzieci. Kształciła też kobiety, założyła pierwsze kółko gospodyń wiejskich oraz kółko socjalistyczne. Była przekonana, że w polskich warunkach socjalistyczny ruch rewolucyjny nie może się ograniczać tylko do robotników, ale musi działać też wśród chłopów. Cały czas boryka się z problemami finansowymi i narastającą niechęcią ze strony urzędników, miejscowego ziemiaństwa i proboszcza.
Regularnie bywa też w Warszawie, gdzie włącza się w tworzenie konspiracyjnych kółek socjalistów, prowadzi też wykłady dla robotników i kształci młodych nauczycieli. Koncentruje się na kwestii chłopskiej i kobiecej, organizuje też pomoc dla więźniów. W Warszawie kilkakrotnie spotyka się z Waryńskim, wówczas już jednym z przywódców polskiego ruchu socjalistycznego, który ukrywa się przed carską policją, która bezlitośnie prześladuje lewicowych działaczy.
W sierpniu 1878 została aresztowana wraz z grupą socjalistycznych działaczy, między innymi Wacławem Święcickim, Bolesławem Mondsztajnem, Marią Hildt i Janem Hłasko. Zostają osadzeni w X pawilonie warszawskiej cytadeli, ciężkim areszcie dla więźniów politycznych, w którym na wyroki w XIX i XX wieku czekali też Romuald Traugutt, Józef Piłsudski, Stefan Okrzeja czy Róża Luksemburg. W więzieniu Płaskowicka poważnie podupada na zdrowiu. Mimo tego redaguje w areszcie nielegalne pismo “Głos Więźnia”. Mimo ścisłej kontroli i częstych rewizji udaje się wydać cztery numery pisma.
Na proces więźniowie muszą czekać w areszcie prawie dwa lata. Wyrok zapada w kwietniu 1870, Płaskowicka zostaje skazana na 5 lat zsyłki na wschodnią Syberię. W tym czasie jest już poważnie chora. Jeszcze w więzieniu bierze ślub z innym skazańcem, Michałem Daniłowiczem. Długa i ciężka podróż na Syberię to za dużo dla schorowanej Płaskowickiej. mimo opieki innych zesłańców, w tym lekarza Bolesława Mondsztajna jej stan się cały czas pogarsza. Umiera 3 stycznia 1881 na stacji pocztowej pod Krasnojarskiem. W chwili śmierci ma niecałe 34 lata.
Filipina Płaskowicka poświęciła swoje życie walce o emancypację grup wykluczonych: kobiet, chłopów i robotników. To między innymi dzięki niej walka o wyzwolenie kobiet w zasadzie od samego początku była elementem polskiej myśli socjalistycznej. Myśląc o bohaterach i bohaterkach historii wyobrażamy sobie często osoby z karabinem lub szablą w garści. Zazwyczaj mężczyzn. Dlatego tak ważne jest, żeby przypominać o kobietach takich jak Filipina Płaskowicka – cichych bohaterkach polskiej historii.
Źródło
Opublikowano: 2020-09-17 19:06:07
